strona główna GRUZJA - Tbilisi O mieście Historia

Historia. Stolica kaukaskiej Iberii cz. 2

Tbilisi stolicą carskiego Zakaukazia

Rosyjska kolonizacja - nowy rozdział w historii kraju rozpoczął się w Tbilisi. To właśnie w tbiliskiej katedrze Sioni odczytano manifest cara Pawła I o likwidacji królestwa wschodniogruzińskiego i wcieleniu jego ziem do Imperium Romanowów. Działo się to 16 lutego 1801 r. symbolicznie otwierając prawie 200-letni okres dominacji rosyjskiej.

W zaborze rosyjskim Tbilisi otrzymało status stolicy guberni. Lata pokoju i względnej stabilizacji politycznej niewątpliwie sprzyjały rozwojowi. Szybko rosło polityczne i gospodarcze znaczenie miasta. W połowie XIX w. Tbilisi było już niekwestionowaną stolicą carskiego Zakaukazia. Rozwój gospodarczy przyciągał wykształconych migrantów z wielu stron Imperium. Nie brakowało wśród nich polskich lekarzy, prawników, kupców czy artystów. Lata XIX-wiecznej odbudowy i rozwoju są silnie widoczne w dzisiejszej architekturze miasta. Powstało wówczas wiele okazałych willi, kamienic i publicznych gmachów. Stąd tak dużo dziś w Tbilisi budynków utrzymanych stylu secesyjnym czy neoklasycznym.

Dziewiętnastowieczne Tbilisi było niewątpliwie miastem wieloetnicznym, swoistym tyglem różnych kultur. Co ciekawe, rodowici Gruzini stanowili wtedy mniejszość wśród mieszkańców miasta. Na przełomie XIX i XX wieku gruzińska stolica stała się Mekką europejskiej bohemy. W tym okresie Tbilisi zyskało przydomek „Paryż Wschodu”.

Pod urokiem Tbilisi było wielu rosyjskich literatów, którzy często w nim gościli. A byli wśród nich m.in. Aleksander Puszkin, Michał Lermontow i Lew Tołstoj. Z kolei przy głównej ulicy miasta (obecnie aleja Rustawelego, kiedyś ulica Gołowina) mieściła się rezydencja rodziny Romanowów.

Tbilisi - świadek historii

Pierwsza wojna światowa i rosyjskie rewolucje przyniosły wolność. Początkowo Tbilisi było stolicą zakaukaskiego państwa, które wspólnie stworzyli Gruzini, Ormianie i Azerowie. Jedność trwała krótko i 26 maja 1918 r. Tbilisi stało się siedzibą władz niepodległej Gruzji.

Niespełna 3 lata Gruzini cieszyli się samodzielnością. Wiosną 1921 r. Gruzja została podbita przez sowiecką Rosję, co było początkiem długiej okupacji. Przez pierwsze lata niewoli Tbilisi znów stanowiło stolicę republiki obejmującej ziemie Gruzji, Armenii i Azerbejdżanu. W kolejnych latach Tbilisi było stolicą Gruzińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.

U progu tzw. „drugiej niepodległości” na ulicach Tbilisi popłynęła krew. W kwietniu 1989 r. na Alei Rustawelego Armia Czerwona brutalnie spacyfikowała pokojową manifestację zabijając co najmniej 19 osób. Centrum miasta a szczególnie okolice parlamentu stały się miejscem kolejnej tragedii na przełomie 1991-92 r. Doszło wtedy do krwawej wojny domowej i obalenia prezydenta Zwiada Gamsachurdii. Opozycja i strona rządowa użyły przeciw sobie ciężkiego sprzętu, co pociągnęło za sobą wiele śmiertelnych ofiar i zniszczeń. Dziś, świadkami tamtych wydarzeń są nieliczne już ślady kul w kilku budynkach otaczających parlament.

Wojna domowa z początku lat 90-tych utorowały drogę do władzy Eduardowi Szewardnadze, byłemu ministrowi spraw zagranicznych ZSRR.

Kres jego rządom położyły wydarzenia, które 10 lat później również rozegrały się na Alei Szoty Rustawelego w Tbilisi. W listopadzie 2003 r. tbiliskie ulice zapełniły się demonstrantami. Gruzini masowo protestowali przeciw fałszowaniu wyborów parlamentarnych i domagali się ustąpienia skompromitowanego prezydenta. 23 listopada demonstranci odnieśli sukces – prezydent zrezygnował i zdecydowano o rozpisaniu nowych wyborów. Bezkrwawe wydarzenia w Tbilisi z 2003 r. zyskały miano „rewolucji róż”, która była pierwszą udaną rewolucją obywatelską na obszarze post-radzieckim.

Można powiedzieć, że porewolucyjne zmiany są najbardziej widoczne właśnie w Tbilisi. Wiele budowli, w tym starówka przechodzi gruntowny remont, ulice nie odbiegają czystością od europejskich metropolii, po kilkunastu latach wreszcie znów działa sygnalizacja świetlna. Znakiem nowych czasów są iluminacje wielu zabytków, gmachów publicznych i hoteli oraz zastąpienie w ścisłym centrum marszrutek (busów osobowych) zachodnimi autobusami.

Poprawa bezpieczeństwa (nocne oświetlenie ulic) i wzrost zainteresowania Gruzją w światowych mediach złożyły się na zauważalne ożywienie ruchu turystycznego w Tbilisi.