Flaga Azerbejdżanu
Azerbejdżan jest dziś w prowincji największym i najbardziej ludnym państwem Kaukazu Południowego, choć najrzadziej odwiedzanym przez turystów. W Polsce kojarzy się on gównie z bogatymi złożami ropy naftowej, niedawną wojną w Górnym Karabachu i obowiązkowo z "Przedwiośniem" Żeromskiego. Bez wątpienia jest to kraj dużo ciekawszy niż wydaje sie na pierwszy rzut oka, dlatego warto bliżej się z nim zapoznać, najlepiej poprzez podróż...
Wielu atrakcji dostarcza zróżnicowana przyroda i dość egzotyczna kultura. Północne prowincje obejmują pokaźną część łańcucha Wielkiego Kaukazu. Kilka gór przekracza tam 4000 metrów wysokości, w tym najwyższy szczyt państwa - Bazardiuziu (4466 m n.p.m.). Azerski Kaukaz wyrasta niemal pionową ścianą z równin Niziny Kurańskiej, co zapewnia spektakularne widoki w okolicach miast Zakatala, Szeki czy Gabala. Na wschodzie Kaukaz zanurza się w wodach największego jeziora świata, czyli Morza Kaspijskiego, by po drugiej jego stronie połączyć się z Górami Kopet-Dag w Turkmenistanie.
wulkan błotny
fot. Beata Szcześniak
Ewenementem w skali świata są liczne wulkany błotne, czyli góry zaschniętego błota sięgające nawet ponad 500 metrów wysokości, które bulgocząc wypluwają z głębi Ziemi kleistą maź. Występują one w prowincji Kobustan nad Morzem Kaspijskim, w towarzystwie złóż ropy i gazu.
Na terenie Azerbejdżanu uchodzi do Morza Kaspijskiego największa kaukaska rzeka - Kura (gruz. Mtkwari). W jej delcie tworzą się rozległe rozlewiska, do których gromadnie przybywają m.in. flamingi.
Azerbejdżan to kraj nierówno podzielony na początku XIX wieku między dwie ówczesne potęgi polityczne. Jedna trzecia przypadła carskiej Rosjia resztę zatrzymała Persja. Dzisiejsze niepodległe państwo azerskie obejmuje właśnie tereny przyznane niegdyś Imperium Romanowów. Dzieląc ziemie podzielono również naród. Tak więc, w Azerbejdżanie mieszka dziś prawie 8 mln ludzi, zaś w prowincjach Iranu żyje ponad 12 mln Azerów.
Dzisiejsi Azerowie posługują się językiem bardzo zbliżonym do tureckiego i również zapisywanym odmianą alfabetu łacińskiego. Po latach przymusowej ateizacji dziś odradza się wśród Azerów szyicki islam. Wobec tego, pod względem języka bliżej im do Turków, lecz religia zbliża ich do szyickiego Iranu. Istnieje wiele sporów na temat pochodzenia narodu azerskiego. Jedni przekonują, że jest to rdzenna ludność kaukaskiej Albanii zmieszana następnie z kolejnymi przybyszami (analogicznie do arabskich Egipcjan). Inni szukają korzeni w antycznej ludności pochodzenia proto-perskiego. Największą popularność zyskały jednak poglądy mówiące, iż Azerowie byli koczowniczym ludem tureckim, który przybył na Kaukaz "dopiero" na przełomie pierwszego i drugiego tysiąclecia.
fot. Beata Szcześniak
Na przestrzeni wieków tereny dzisiejszego Azerbejdżanu znajdowały się przeważnie pod berłem perskich szachów. Kiedy władza sąsiadów słabła pojawiały się mniej lub bardziej niezależne chanaty, rządzone przez miejscowych władców. Jednakże niepodległe, narodowe państwo Azerbejdżan zrodziło się dopiero w XX wieku.
Jednak Azerbejdżan to nie tylko przyroda, ale również ogata kultura i liczne zabytki z wielu okresów. Najcenniejszym skarbem prehistorii są tu bez wątpienia petroglify w prowincji Kobustan, datowane na dwunaste stulecie przed Chrystusem. Przedstawiają one polujących a także tańczących ludzi. Z tej samej prowincji pochodzi również najdalej na wschód wysunięta inskrypcja łacińaka z czasów Cesarstwa Rzymskiego (obecnie w muzeum narodowym w Baku). Wśród zabytków okresu muzułmańskiego urodą wyróżnia się Chan Saraj, czyli Pałac Chana w mieście Szeki, liczący blisko 5 wieków.
fot. Beata Szcześniak
Niektórzy Azerowie mawiają, że Azerbejdżan to "Baku i reszta". I rzeczywiście,
stolica sama w sobie stanowi wystarczający powód, aby wybrać
się do Azerbejdżanu. Miasto zachwyca urokliwą
starówką, pełną wąskich uliczek i gęstej
zabudowy. Nie lada atrakcję stanowią także kipiące bogactwem secesyjne kamienice nafciarzy,
którzy w początkach XX wieku zbijali w Baku bajeczne
fortuny. Wystarczy wspomnieć choćby o braciach Nobel czy Rotszyldach.
Do najwspanialszych zabytków Baku należą m.in.: Pałac
Szachów Szirwanu, baszta Kuiz Kualasi oraz meczety -
Lezgiński i Piątkowy.
Centralnym miejscem Półwyspu Apszerońskiego jest
niewątpliwie Baku - światowa metropolia, pełna wspamniałych
zabytków. Warto pamiętać, iż w tej części kraju nie brakuje
świadectw jeszcze innych kultów. Około 20 km od stolicy
znajduje się Ateszgach, czyli dawna
świątynia czcicieli ognia - zoroastrian. Choć dzisiejsza
konstrukcja pochodzi dopiero z XVIII wieku, to już w VI stuleciu
zbierano się w tym miejscu, aby wznosić modły przy naturalnym wyziewie
płonącego gazu. Obecnie pojawiają się poważne problemy z ogniem, gdyż
na skutek rabunkowej eksploatacji złóż ciśnienie gazu
znacznie zmalało.