Wielki Kaukaz został ostatecznie uformowany w trzeciorzędzie
podczas orogenezy alpejskiej. W kolejnym okresie tj. czwartorzędzie
łańcuch górski objęły intensywne ruchy pionowe doprowadzając
do powstania licznych zrębów i uskoków
przesuwczych. Wiek plejstoceński przyniósł powszechny
rozwój lodowców górskich,
które przemodelowały pierwotną rzeźbę. Dawne doliny rzeczne
przybrały charakterystyczny U-kształtny profil, nisze
źródliskowe przeobraziły się w cyrki zaś na grzbietach
pojawiły się strome turnie. Strefa osiowa Kaukazu Wielkiego jest
przeważnie zbudowana ze skał krystalicznych. Noszą one ślady starszych
ruchów górotwórczych, które
miały miejsce w erze paleozoicznej.
Mały Kaukaz zbudowany jest ze fliszu paleogeńskiego wapieni kredowych
oraz skał wulkanicznych. Ostatecznie wypiętrzony został w środkowym
trzeciorzędzie a następnie - po zrównaniu - ponownie
wypiętrzony i pocięty potężnymi uskokami.
Wielki Kaukaz zajmuje powierzchnię około 145 000 km2. Aż piętnaście
jego szczytów przewyższa Mont Blanc. Kaukaz Wielki dzieli
się zwyczajowo na trzy części - Zachodni, Środkowy i Wschodni. Kaukaz
Zachodni stromo wyrasta w okolicach miasta Anapa w Rosji i ciągnie się
wzdłuż czarnomorskiego wybrzeża z północnego-zachodu na
południowy-wschód aż do przełęczy Kulchorskiej. Im dalej na
wschód tym coraz wyżej sięgają kolejne pasma - Pasmo
Gagrińskie 3251m, Góry Bzypijskie i Kodorskie (Moguaszircha
3261m), Pasmo Skaliste (Bazaloch 3929m), szczyt Dombaj-Ulgen (zabity
żubr, 4047 m). Wzrost wysokości sprawia, że już w rejonie znanego
rosyjskiego kurortu Soczi najwyższe partie są pokryte lodowcami.
Ostatni odcinek Niedaleko przełęczy Kulchorskiej znajduje się kilka
potężnych, charakterystycznych gór. Jedną z nich jest
Belala-kaju (w języku karaczajewskim znaczy "pręgowana skała", 3861 m),
który z racji swego oryginalnego kształtu zwany jest
kaukaskim Matterhornem.
Środkowa część Kaukazu ciągnie się na długości około dwustu
kilometrów. Właśnie w tej części znajdują się wszystkie
kaukaskie pięciotysięczniki.
Najwyższym jest oczywiście Elbrus 5642 m. Kopułowaty kształt zawdzięcza
on wulkanicznej genezie. Powstał w górnym trzeciorzędzie a
obecnie uznaje się go za wygasły wulkan, choć niektórzy
uważają, że tylko drzemie. Współcześnie jedynym przejawem
działalności wulkanu są gorące siarkowe ekshalacje (gazowe wyziewy).
Stożek Elbrusa pokrywa rozległa czapa lodowca, z którego
biorą początek bystre, górskie rzeki. Masyw składa się z
dwóch wierzchołków o zbliżonej wysokości -
wschodni osiąga 5642 m a nieco niższy zachodni 5611 m.
Zarówno majestatyczny wygląd jak i sam kształt Elbrusa
znalazły odbicie w lokalnym nazewnictwie. Miejscowi określają Elbrus na
różne sposoby np. jako Dziewczęce Piersi, Góra
Przynosząca Szczęście, Święta Góra czy też Góra
Śnieżna.
Wschodnią flankę Środkowego Kaukazu wieńczy kolejny wulkan - Kazbek
5047 m (gruz. Mkinwarcweri). Poza gorącymi ekshalacjami nie przejawia
on obecnie żadnej aktywności. Charakterystyczny masyw Kazbeka
góruje na przebiegającą w pobliżu Gruzińską Drogą Wojenną
łączącą północnokaukaskie pogórza z wyżynami
środkowej Gruzji.
W Środkowym, jak i Wschodnim Kaukazie wyraźnie zaznacza się podział na
dwa pasma biegnące równolegle do siebie. Wyższym jest Pasmo
Boczne, zwane niekiedy Przednim, w którym leżą m.in. Elbrus
i Kazbek. Drugim jest Pasmo Główne, którym
biegnie dział wodny rozdzielający rzeki Północnego i
Południowego Kaukazu. Dlatego też często używa się nazwy Pasmo
Wododziałowe.