strona główna GRUZJA - Geografia i przyroda Góry i Rzeźba terenu

Góry i Rzeźba terenu

Gruzja słusznie kojarzy się z górami. Aż 75% terytorium wznosi się powyżej 500 metrów nad poziom morza. Najwyższym szczytem jest nieprzystępna Szchara o wysokości 5201 metrów nad poziomem morza, co oznacza, że nasze Rysy (2499 m) ledwie sięgają jej "do pasa". Szchara znajduje się w północnej części kraju na granicy z Rosją. Najniższy punkt Gruzji, dokładnie 30 centymetrów poniżej poziomu morza (-0,3 m n.p.m.), czyli płytka depresja znajduje się na brzegu jeziora Paleostomi w okolicach miasta Poti.

Szczyt Uszba, Kaukaz Wielki

Północne regiony kraju zajmuje potężny system górski - Kaukaz Wielki. Cztery spośród jego pięciotysięczników leżą na granicy gruzińsko-rosyjskiej. Według wysokości są to kolejno: wspomniana Szchara, Dżangitau (Dżanga) 5058 m i Mkinwarcweri (Kazbek) 5047 m i Pik Puszkina 5033 m n.p.m. Na obszar Gruzji przypada około 25% całej powierzchni łańcucha Kaukazu Wielkiego i jakieś 70% jego południowych stoków (na południe od Pasma Wododziałowego). Wierzchołek sławetnego Elbrusa (5642 m n.p.m.), czyli najwyższego kaukaskiego szczytu leży wprawdzie już w Rosji, ale zaledwie w odległości 10 km od północnej granicy Gruzji. Ta dwugłowa biała góra jest dobrze widoczna ze Swanetii, tj. regionu północno-zachodniej Gruzji. Miejscowi, czyli Swanowie nazywają ją Jalbuzi.

Dolina rzeki Mtkwari

W południowej części kraju rozciąga się wygięty ku północy łuk Małego Kaukazu, który dzieli się na kilka odrębnych grzbietów. Kulminacją tego całego systemu górskiego jest Giamysz (3724 m n.p.m.) w zachodnim Azerbejdżanie, ale kilka pasm leży w granicach Gruzji. Najpotężniejsze z nich to Góry Mescheckie i Góry Trialeckie, rozdzielone antecedentnym przełomem rzeki Mtkwari. Rzeka rozcinała te góry w miarę ich wypiętrzania. Ciągną się one od portowego Batumi aż do Tbilisi, czyli na długości 270 km. Oba pasma decydują o klimacie, roślinności i klimacie południowych regionów Gruzji. Co ciekawe, ich najwyższe szczyty mają niemal równą wysokość a dzieli je różnica jedynie 10 centymetrów - Mepisckaro w G. Mescheckich mierzy 2850,7 m, zaś Szawiklde w G. Trialeckich ma dokładnie 2850,8 m n.p.m.

Pomiędzy Małym Kaukazem a południowym odcinkiem granicy rozpościera się Płaskowyż Dżawachecki, czyli "wyniesiona równina" o średniej wysokości ok. 1800 m nad poziomem morza. Płaskowyż zbudowany jest z grubych serii tufów (skała wulkaniczna) a jego powierzchnię urozmaicają sterczące stożki wygasłych wulkanów. Najwyższy z nich, Didi Abuli, sięga aż 3301 m n.p.m. Chociaż Góry Samsarskie, w których znajduje się Didi Abuli, mają ściśle wulkaniczną budowę niekiedy zalicza się je do systemu górskiego Małego Kaukazu.

Jedynie tereny nadmorskie mają nizinny charakter. Na zachodzie kraju rozpościera się trójkątna Nizina Kolchidzka, która wąskim klinem wbija się między Mały i Wielki Kaukaz. W najszerszym miejscu nizina sięga na 125 km w głąb lądu docierając aż do miasta Zestaponi u stóp Gór Suramskich. Jednak w Abchazji i Adżarii zwęża się do kilku kilometrów nadmorskiej równiny. Inną krainą o nizinnym charakterze jest Równina Alazańska we wschodniej części kraju. Bez przesady należy uznać ją za główną winnicę Gruzji. To właśnie nad rzeką Alazani w regionie Kachetia królują uprawy szlachetnych szczepów winorośli, z których wyrabia się najprzedniejsze gruzińskie wina.

Spore znacznie dla warunków przyrodniczych a nawet historii gruzińskich ziem mają Góry Suramskie. Jak na Gruzję jest to niewysokie pasmo, które jednak wyraźnie dzieli kraj na dwie dość odmienne przyrodniczo i kulturowo części - Gruzję wschodnią i zachodnią. Decydującą rolę odgrywa tu centralne położenie i południkowy przebieg tj. z północy na południe. Góry Suramskie można uznać za swoisty pomost łączący Wielki Kaukaz z Małym Kaukazem a zarazem barierę oddzielającą Nizinę Kolchidzką na zachodzie od serii obniżeń nadkurańskich po jego wschodniej stronie (Kotlina Wewnątrzkartlijska, Nizina Kurańska, etc.).