strona główna GRUZJA - historia Złoty wiek

Złoty wiek

Królowa Tamar, pomnik w Achalciche

W czasach rządów następców Dawida Budowniczego Gruzja dalej rozwijała się gospodarczo i kulturowo, zaś armia walczyła niemal wyłącznie poza granicami państwa. Szczyt potęgi gruzińskiej przypadł na lata panowania królowej Tamar (1184-1213) — prawnuczki Dawida IV Budowniczego. Wówczas granice państwa rozszerzyły się jeszcze bardziej. Nieco upraszczając, można powiedzieć, że ówczesna Gruzja rozciągała się od "morza do morza" (od Czarnego do Kaspijskiego). Rozkwit monarchii gruzińskiej zbiegł się w czasie z poważnym osłabieniem ongiś groźnego Bizancjum, które faktycznie rozpadło się w wyniku zdobycia Konstantynopola przez krzyżowców. Z inicjatywy władców Gruzji zostało utworzone wasalne wobec Tbilisi Cesarstwo Trapezuntu (Trabzonu), obejmujące bizantyjskie prowincje leżące u południowo–wschodnich wybrzeży Morza Czarnego.

Gruzję "złotego wieku" zamieszkiwało około 5 milionów ludzi. W trosce o zaspokojenie potrzeb żywnościowych swych poddanych gruzińscy królowie dbali o rozwój rolnictwa. W pierwszej kolejności odnawiano systemy irygacyjne, młyny i sady wyniszczone wcześniejszymi najazdami. Wśród wielkich inwestycji tamtych czasów należy wspomnieć o tzw. alazańskim systemie nawadniającym o długości 120 km oraz Kanale Samgorskim (20 km). Obie hydrobudowy umożliwiły zwiększenie powierzchni i wydajności upraw w kontynentalnym klimacie. Poza produkcją zbóż intensywnie rozwijano ogrodnictwo, sadownictwo i uprawy winorośli. Ważnym produktem eksportowym Gruzji stał się w tych czasach jedwab. W miastach dynamicznie rozwijało się rzemiosło, zaś rzemieślnicy organizowali się w silnych korporacjach zwanych amkarstwami. W ówczesnym świecie ceniono gruzińskie złotnictwo, wyroby ceramiczne oraz tkactwo. Polityczna stabilizacja i rozkwit gospodarki przełożyły się na znaczne ożywienie handlu zagranicznego, w czym specjalizowali się kupcy ormiańscy. Za czasów królowej Tamar monarchia gruzińska osiągnęła największy stopień centralizmu, przezwyciężając silne tendencje odśrodkowe typowe dla feudalizmu.

Akademia w Gelati,
ufundowana przez Dawida Budowniczego

W "złotym wieku" rozkwitała także kultura, wyprzedzając pod tym względem resztę Europy. Zarówno władze świeckie, jak i kościelne rozbudowywały szkolnictwo niższego i średniego stopnia oraz fundowały akademie (szkoły wyższe). Najznamienitsze z nich znajdowały się w Ikalto w regionie Kachetia, w Sziomgwine oraz najlepsza z nich w Gelati nieopodal miasta Kutaisi. Wśród gruzińskich uczonych tamtego okresu szczególnie wyróżniał się Joane Czimczimeli (znany też jako Petricim), który nauki pobierał u prekursora renesansu filozofa Jana Italosa. Czimczimeli zyskał miano jednego z najwybitniejszych przedstawicieli neoplatonizmu. Jako pierwszy przełożył na język gruzińskich traktaty starożytnych filozofów, takich jak Arystoteles i Platon.

Wiele przemawia za tym, aby uznać okres "złotego wieku" Gruzji za początek odrodzenia. Już w XII wieku obok literatury religijnej powszechnie powstawały dzieła stricte świeckie. Najwspanialszym z nich jest bez wątpienia oryginalny epos Szoty Rustawelego zatytułowany "Wepchistkaosani" (Rycerz w tygrysiej skórze).

Katedra Sweti-Cchoweli, Mccheta

Rozwój kulturalny nie ominął także architektury. Wspaniałe katedry wzniesiono w Mcchecie (Sweti Cchoweli), Alawerdii, czy choćby w Picundzie na terenie Abchazji. Najokazalszy pałac z owych czasów stał w Geguti (w regionie Imeretia). Największym przedsięwzięciem był z pewnością zespół klasztorny Wardzia, wykuwany przez 40 lat w skalnym zboczu nad rzeką Mtkwari (Kurą). Tworzyło go m.in. kilka dużych świątyń, biblioteki, pomieszczenia gospodarcze, w sumie ponad 600 różnej wielkości pomieszczeń. W chwilach zagrożenia w Wardzi mogło schronić się nawet 25 tysięcy ludzi! Liczne gruzińskie zabytki w granicach dzisiejszej Turcji pochodzą właśnie z okresu "złotego wieku", czyli powstały między XI a XIII stuleciem.