zdjęcia i fotografie góry Kaukaz, Gruzja, Armenia, Azerbejdżan, turystyka, podróże, wyprawy, gospodarka, bezpieczeństwo, zabytki, zwiedzanie, trekking, Morze Czarne, wybrzeże, Tbilisi, Batumi, Mccheta, Kazbek, Kazbegi, Wardzia

alfabet gruziński romb

Alfabet Gruziński jest jednym z 14 oryginalnych alfabetów istniejących obecnie. Nie przypomina on żadnego innego pisma na świecie. Mało tego, na przestrzeni dziejów język gruziński dorobił się kilku wersji swojego zapisu, tak więc można mówić o paru alfabetach: asomtawruli, nuschuri i współczesnym mchedruli.

Historia

język gruzińskie inskrypcje gruzińskie zabytki pisma gruzińskiego gruzja
Inskrypcja w alfabecie asomtawruli.
Klasztor Paata Wardanszwili w Dawit Gareczi

O narodziny gruzińskiego alfabetu toczy się spór. Niektórzy gruzińscy naukowcy (np. Z. Kapianidze, T. Mibchuani) dowodzą, że pierwszy alfabet języka gruzińskiego powstał prawie aż 8 tys. lat temu (5604 BC) i jest jednym z najstarszych alfabetów ludzkości. Inni (np. R. Pataridze) łączą początek oryginalnego pisma gruzińskiego z królem Parnawazem I (Farnawazem), który w IV wieku przed Chrystusem rządził wschodnio-gruzińskim królestwem Iberia.

Z kolei w Armenii badacze przypisują ułożenie gruzińskiego pisma ormiańskiemu mnichowi Mespropowi Masztocowi, który niewątpliwie stworzył alfabet języka ormiańskiego w 406 roku po Chrystusie.

Tymczasem najstarsza inskrypcja gruzińska, datowana na 274 rok przed Chrystusem, zachowała się na kamieniu w Nekresi (obecnie w Muzeum Narodowym w Tbilisi). Za jej autora uważa się wspomnianego króla gruzińskiej Iberii Parnawaza I (335-237 BC).

Niektórzy naukowcy utrzymują jednak, że pierwszym zabytkiem gruzińskiego pisma, który nie budzi kontrowersji jest napis z 430 r., wyryty na gruzińskim klasztorze w Palestynie. W XX wieku nowe inskrypcje z czasów przedchrześcijańskich odkryto w ruinach starożytnego miasta Armazciche, na obrzeżach Mcchety. Obecnie są one przedmiotem badań i... naukowych dysput.

Pierwszą książkę w alfabecie gruzińskim (alfabet mchedruli) wydano w 1669 r. w Rzymie.

Ewolucja - gruzińskie alfabety

Niewątpliwie najwcześniej wykształcił się alfabet asomtawruli (ang. asomtavruli), zwany też mrglowani z racji zaokrąglonych kształtów. Dotychczas nie udało się wykazać, że gruziński alfabet powstał na bazie jakiegoś obcego pierwowzoru. Natomiast spekuluje się, że wzorem mógł być alfabet grecki, asyryjski lub nawet sumeryjski.

W IX wieku asomtawruli i mrglovani zaczęły być wypierane przez bardziej "kanciasty" rodzaj pisma - nuschuri (ang. nuskhuri) lub inaczej kutchowani (ang. kutkhovani), które niepodzielnie dominowało tylko do XI wieku.

Od XI do XIII w. nuschuri nabierało bardziej płynnych kształtów i w XIII wieku powstał stosowany również dziś alfabet mchedruli (ang. mkhedruli). Od tej pory świeckie piśmiennictwo posługiwało się najnowszą wersją alfabetu. Tymczasem w życiu sakralnym nadal obowiązywały poprzednie style. Nuschuri stosowano w tekstach liturgicznych, zaś asmotawruli służył do zapisu tytułów i początkowych liter w zdaniu. Z czasem oba dawne systemy znaków zlały się w jeden określany jako chucuri (ang. khutsuri), czyli "kościelny".

Wkrótce alfabet "jeźdźców" (słowo "mchedruli" pochodzi od "mchedari" - jeździec) wyparł swych poprzedników. W ciągu 800 lat mchedruli nie wiele się zmienił. W XVIII w. kilka liter dodał król Anton I a w XIX stuleciu Ilia Czawczawadze zreformował gruziński m.in. usuwając 5 znaków.

Mchedruli - współczesny alfabet gruziński w skrócie:

- składa się z 33 znaków;

- jedna litera odpowiada jednej głosce;

- nie są rozróżniane duże i małe litery;

- nie występuje głoska i litera głoski "ł", więc błędna jest zamiana "l" na "ł" w tłumaczeniu słów gruzińskich
z j. rosyjskiego na j. polski, np. powinno być "Telawi" zamiast "Teławi", "Achalkalaki" zamiast "Achałkałaki", "lobio" zamiast "łobio";

- nie występuje głoska i litera "f";

- podobnie jak w j. polskim także i w j. gruzińskim występuje "dż", dlatego należy unikać mylących, pośrednich tłumaczeń przez inne języki, np. powinno być Bordżomi zamiast Borżomi;

- kilka liter posiada różne formy drukowane.

Gruziński alfabet mchedruli i uproszczona polska transliteracja

alfabet gruziński

Podyskutuj o tym na FORUM...


Wszelkie prawa zastrzeżone © Copyright by kaukaz.pl