Dawit Garedżi (Davit Gareji) 
lokalizacja: ok. 60 km na wschód Tbilisi, pogranicze gruzińsko-azerskie
W półpustynnym krajobrazie, na pograniczu z Azerbejdżanem znajduje się jeden z najcenniejszych zabytków gruzińskiej architektury. Pod nazwą Dawit Gareczi kryje się zespół kilkunastu klasztorów, dziesiątki kościołów, i setki kaplic oraz komnat skalnych, które powstawały od VI do XIII wieku. Kompleks Dawit Gareczi składa się z monasterów: Lavra Św. Dawida, Camebuli, Natlismcemeli, Czczichituri, Dodos Rka, Bertubani, Udabno, Weran-Garedża, Kolagiri, Tetri Senakebi, Paata Wardanszwili, Pirukughmari. Mimo wielu zniszczeń, do dziś przetrwało wiele z pierwotnej architektury i fresków. Ponadto w klasztorze Paata Wardanszwili można podziwiać portyk z inskrypcją w pradawnym gruzińskim alfabecie asomtawruli. Freski Dawit Garedżi doskonale ilustrują kolejne dzieje klasztorów a ich poziom artystyczny pozwala zaliczyć je do skarbów sztuki światowej.
Klasztor Lawra powstał już w na początku VI wieku, z inicjatywy jednego z Świętych Ojców Syryjskich Dawida. Kolejni mnisi przybywający z Syrii wznieśli następne dwa klasztory - Dodos Rka i Natlismtsemeli. Dynamiczny rozwój i wzrost znaczenia Dawit Gareczi rozpoczął się w IX wieku, wraz z działaniami gruzińskiego świętego Irakliona. Wówczas wyrósł tu jeden z najważniejszych ośrodków życia kulturalnego, religijnego i edukacyjnego Gruzji. Największy rozkwit przypadł na okres od XI do XIII wieku, czyli w czasach świetności monarchii gruzińskiej. Wtedy powstały nowe klasztory Udabno, Bertubani i Cziczchituri a wcześniejsze obiekty poddano gruntownej modernizacji.
W XIII w. Dawit Garedżia przeżyła najazd Mongołów, lecz dość szybko podniosła się ze zniszczeń. Jednak prawdziwą zagładę przyniosły w XVII w. powtarzające się inwazje perskich hord pod wodzą szacha Abbasa. Persowie spalili setki unikalnych manuskryptów, wyrżnęli w pień mnichów, zniszczyli wiele malowideł i zburzyli liczne budowle. Życie klasztorne zostało na krótko przywrócone w kolejnym stuleciu przez mnicha Onopre Maczutadze. Następnie, po zniesieniu autokefalii kościoła gruzińskiego przez rosyjską cerkiew, przeprowadzono akcję wyludniania i już w 1811 r. klasztory ponownie opustoszały. Dopiero po odzyskaniu niepodległości przez Gruzinów w 1991 r. mnisi wrócili do swoich klasztorów . Spore znaczenie dla stanu zachowania zabytków Dawit Garedżi miało utworzenie... poligonu wojskowego na terenach zabytkowego zespołu. Autorami tego szaleńczego pomysłu były oczywiście sowieckie władze, lecz poligon istniał jeszcze w czasach prezydentury Eduarda Szewardnadze.
Burzliwe dzieje i polityka sowieckiego centrum sprawiła, że niektóre obiekty zespołu Dawit Garedżi znalazły się po azerskiej stronie granicy. Od kilkunastu lat trwają gruzińsko-azerskie negocjacje, których przedmiotem jest zarówno szczegółowa delimitacja wspólnej granicy, jak i projekty renowacji skarbów kultury.
AZERBEJDŻAN
GRUZJA