Tekst: Ekaterina Gedevanishvili, Anna Zawadzka (10.2008)
Zdjęcia: Arcybiskup Isaja Czanturia, gruzińskie Ministerstwo Kultury, Ochrony Zabytków i Sportu, Unosat - zdj. satelitarne

Nikozi leży w Gruzji, ok. 30 km na zachód od Gori i 2 km na południe od Cchinwali – obecnie na samej granicy guzińsko-osetyjskiej. Znajduje się tu średniowieczny kompleks kościelno-klasztorny, siedziba arcybiskupa Nikozi i Cchinwali Isai Czanturii. Obejmuje on m.in. pałac biskupi z X w. – jedyny zachowany w całej Gruzji tej klasy zabytek architektury. Podkreślić trzeba nie tylko wartość historyczną tego miejsca, lecz także jego olbrzymią rolę duchową i społeczną w tym rejonie: jest to jedyne działające tu centrum religijne, a także oświatowe - edukujące okoliczną młodzież gruzińską i osetyjską. Nade wszystko jednak jest to miejsce łączące i zbliżające naród gruziński i osetyjski.

W sierpniu Nikozi znalazło się w epicentrum działań wojennych. Świat obiegły zdjęcia oddziałów najemników rosyjskich szykujących się do ataku na Zemo Nikozi i filmy nakręcone w czasie szturmu. Miejscowość została ostrzelana przez ogień artyleryjski, a potem zaminowana. Na kompleks arcybiskupi dodatkowo posypały się bomby...

[Rozmiar: 95752 bajtów]
Nikozi przed 11 sierpnia 2008
©gruzińskie Ministerstwo Kultury, Ochrony Zabytków i Sportu
(na pierwszym planie pałac biskupi, z tyłu katedra)

[Rozmiar: 92098 bajtów]
...i po
© Arcybiskup Isaja

Nikozi: zabytek i historia

Nikozi jest jednym z najstarszych centrów biskupich w Kartli (środkowej Gruzji). Ustanowione zostało biskupstwem już w V w. przez króla Wachtanga Gorgasala (panował 446-510), kiedy stworzył on odrębny kościół gruziński pozostający pod władzą własnego katolikosa. Król wzniósł kościół w Nikozi na miejscu dawnego ołtarza ognia (tj. pogańskiego sanktuarium związanego z perską religią zaratusztranizmem - kultem Ahura Mazdy). Znajdował się tu też grób św. Rażdena – Persa ze stacjonującego tu garnizonu sasanidzkiego, który przyjął chrześcijaństwo. Został on przez Persów zamęczony na śmierć, gdy odmówił wyrzeczenia się nowej wiary. Grób męczennika przez wieki był celem pielgrzymek, w sierpniu obchodzi się święto mu dedykowane. Tu także, w rodzinie kapłańskiej, przyszedł na świat św. Kyrion II (10.11.1855-26.06.1918) – pierwszy katolikos odrodzonego Kościoła gruzińskiego.

Obecnie jest Nikozi siedzibą biskupa Isai Czanturii, stolicą eparchii Nikozi i Cchinwali.

Kompleks arcybiskupi, o nazwie Ghvaeba, obejmuje m.in. katedrę, której najstarsze struktury pochodzą z V w. Z tego okresu pochodzi też najstarsza inskrypcja wyryta na jego murach ku pamięci pierwszego biskupa, Zachariasza: „Trójco Przenajświętsza, modlę się, byś była miłościwa Zachariaszowi, pierwszemu biskupowi”. O znaczeniu kościoła świadczy najlepiej to, że dwukrotnie - w X i w XIV w. - był rozbudowywany, aż osiągnął swe obecne, monumentalne rozmiary. Przy nim na przestrzeni wieków (VI-XIV) powstały klasztory. Pałac biskupi datowany jest na X w. i stanowi jedyny zachowany w Gruzji przykład wczesnośredniowiecznej architektury pałacowej. Dzwonnica pochodzi z wieku XIV. W bezpośrednim sąsiedztwie głównego kompleksu znajduje się jeszcze niewielki (8,5 x 5,3) kościół Archanioła z X w., bogato zdobiony płaskorzeźbą i inskrypcjami (część jego dachu jest zniszczona, deszcz pada do środka!)

W okresie komunistycznym kompleks popadł w zaniedbanie – pałac biskupi przez dziesiątki lat pozbawiony był dachu, co powodowało jego szybką degradację do tego stopnia, że zagrożony był całkowitą ruiną. Wedle ocen konserwatorskich: „Stan budynku jest alarmujący. Jest ryzyko jego bezpowrotnej utraty”. Po odzyskaniu przez Gruzję niepodległości, od 1991 r. przez blisko 10 lat biskup Isaja oraz służby konserwatorskie gruzińskiego patriarchatu zabiegały o jego uratowanie. Od 2000 r. podjęto prace rekonstrukcyjne prowadzone przez Gruzińskie Patriarchalne Centrum Architektury, Sztuki i Konserwacji, wielokrotnie przerywane z powodu braku funduszy. Ostatecznie w roku 2007 dzięki finansowaniu przez gruzińskie Ministerstwo Kultury, Ochrony Dziedzictwa i Sportu oraz Fundację B. Iwaniszwilego udało się doprowadzić prace niemal do końca...

[Rozmiar: 96228 bajtów]
© Arcybiskup Isaja
Dzwonnica i katedra

[Rozmiar: 107250 bajtów]
©gruzińskie Ministerstwo Kultury, Ochrony Zabytków i Sportu

Misja: uczyć i bawić

Od kiedy został odbudowany, pałac biskupi stał się miejscem spotkań publicznych i ośrodkiem oświatowym dla okolicznej młodzieży. Warto podkreślić raz jeszcze, że jest to obszar zamieszkany przez ludność gruzińską i osetyjską, a ośrodek stworzony przez Arcybiskupa był miejscem jej spotkań i integracji.

Arcybiskup Isaja szczególną troską otacza okoliczne dzieci i młodzież. W ośrodku odbywały się zajęcia pozalekcyjne z literatury, historii i sztuki gruzińskiej, nauka j. angielskiego i... działało tu młodzieżowe studio filmu animowanego. Arcybiskup Isaja, zanim wybrał drogę duchowną, studiował w szkole filmowej i ukończył kierunek animacji. Jego sprzęt i pasja towarzyszyły mu nadal na drodze życia i zarażał nią innych. Pod jego opieką działały dwie grupy, każda licząca około 30 uczestników – pierwsza złożona z dzieci w wieku 9-12 lat; druga - 13-16 – dla których dwa razy w tygodniu Arcybiskup organizował dwugodzinne warsztaty z animacji filmowej. Były to: projekcje filmów dla dzieci, zajęcia z rysunku, a także pierwsze próbki robienia własnych animacji.

Ponadto organizowane były różne wydarzenia oświatowo-artystyczne: wykłady z historii Gruzji (np. Prof. Iuza Khushkivadze z uniwersytetu w Tbilisi opowiadał i pokazywał zabytki średniowiecznej sztuki gruzińskiej), wieczór poezji Terenty Granela w wykonaniu profesjonalnych aktorów, wieczorki poetyckie, muzyczne, występował tzw. teatr cieni sławnego reżysera gruzińskiego Geli Kandelakiego, odbywały się projekcje filmowe, wspólne wieczorki z rysunkiem i muzyką, recytacje wierszy.

Marzeniem Arcybiskupa było stworzenie jeszcze biblioteki z prawdziwego zdarzenia...

dalej

Podyskutuj na na FORUM...

info dla podróżnika

ARMENIA

poradnik turysty

AZERBEJDŻAN

GRUZJA